Interview Paul Van der Cruyssen door leerlingen literaire creatie

50 jaar les volgen in de Academies? Het kàn!

Paul Van der Cruyssen wordt als een fenomeen beschouwd. Het is immers niet iedereen gegeven om het 50 jaar vol te houden in het Deeltijds Kunstonderwijs of 'de Academies'. Zo goed als ononderbroken: één jaartje heeft hij een sabbatjaar genomen. Als 59-jarige was hij bereid tot een interview... Leerlingen literaire creatie Ann, Annemie en Martine noteerden.

HOU VOL EENS JE BEGONNEN BENT!

Op 8-jarige leeftijd heeft Pauls moeder hem gestimuleerd om naar de muziekschool in Wilrijk te gaan. Pauls vader speelde klarinet, saxofoon en viool in een balorkest. De combinatie tussen werken als fabrieksarbeider en dikwijls in het weekend weg zijn om te spelen, viel hem vaak zwaar.  Daarom was zijn vader in aanvang geen vragende partij om zijn zoon muziek te laten studeren. Maar later was hij wel zijn vurigste fan! Het eerste jaar werd enkel notenleer gegeven. Daarna volgde Paul pianoles en dit tot zijn twintigste. In die tijd waren de studiejaren niet zo afgebakend als nu. Het was niet duidelijk wanneer iemand afgestudeerd was. In deze periode volgde hij ook kerkorgel, maar studeerde er niet voor af omwille van praktische redenen: een kerkorgel krijg je niet zomaar in je woonkamer en oefenen lag daarom niet voor de hand...
Toen hij twintig werd, nam hij een sabbatjaar. Hij wilde nadenken over wat hij de komende jaren zou gaan studeren. Tijdens dat jaar heeft hij geen noot piano gespeeld, omdat hij nergens een stimulans vond, wat hij als een gemis ervaarde.
Vooral omwille van het samenspel, het evenwicht vinden tussen de verschillende muzikanten en het sociale aspect besloot hij na enige tijd voor kamermuziek te gaan, bij Yvo Verelst in Academie Wilrijk.
Na de kamermuziek kwam klavecimbel op het programma. Zijn toenmalige leraren waren Ronny Plovie (nu directeur in Academie Berchem) en Ludmilla Tschakalova. Uit die tijd dateert ook een leuke anekdote: toevallig ging Paul naar een tentoonstelling over klavecimbels in het Maagdenhuis. Er was die dag een opnameploeg van de VRT. Toen men vroeg of er iemand aanwezig was die even klavecimbel wilde spelen, stelde Paul zich kandidaat. Het fragment werd uitgezonden in het journaal om het Festival van Vlaanderen te promoten, wat voor Paul een grote verrassing was. Het leek immers of hij één van de artiesten was tijdens het festival. Enkele jaren later heeft men dit filmpje nog eens gebruikt. Een duidelijke bevestiging van de kwaliteit van zijn musiceren.

Na de klavecimbelstudie vroeg hij zich af: ‘wat nu?’. De toetsinstrumenten waren quasi uitgeput. Luit misschien? Via de klavecimbel was hij immers in aanraking gekomen met barok- en renaissancemuziek. Een repertoire dat hem wel lag. Maar Paul was wat bang om op latere leeftijd nog met een instrument te beginnen. Hij vreesde niet hetzelfde technische niveau te halen. Op een dag was Paul met zijn echtgenote in Lier waar Klara een dag organiseerde samen met de Lierse Academie waar op dat moment het eindexamen richting jazz/lichte muziek werd gehouden. Paul was meteen verkocht en ging voor jazzmuziek. Zo kon hij immers terug aan de slag met zijn piano. Creativiteit en improvisatie zijn belangrijk in dit genre. Eerst kreeg hij les van Jef Neve. Toen deze wegens te veel werk stopte met lesgeven, schakelde Paul over naar Academie Berchem waar hij les kreeg van Christophe Erbstösser en Wim Leyesen. Vorig jaar liep ook deze cyclus af. Opnieuw de vraag: wat nu? Paul besloot de uitdaging van een nieuw instrument ditmaal aan te gaan en koos voor saxofoon. Zo kon hij verder groeien in de jazzstijl. Het geeft je meer vrijheid: je komt samen met muzikanten met wat ervaring en hoeft slechts enkele akkoorden af te spreken om een jamsessie in te vullen. In de klassieke muziek is dit helemaal anders. Je studeert hard en hoopt dan zo weinig mogelijk fouten te spelen.
Momenteel volgt Paul het eerste jaar altsaxofoon bij Walter Baeken in Academie Mortsel, in de voetsporen van zijn vader. “Ik wil nog doorgaan tot mijn tachtigste!” is zijn leuze (als zijn fysiek het toelaat tenminste). Momenteel is hij (als pianist dan) ook als vrije leerling lid van een jazz-combo in Berchem. Het combo bestaat uit een zangeres, bassist, pianist, 2 saxen, een gitarist en een drummer.

Paul heeft zelf nooit overwogen om professioneel muzikant te worden. Als jonge gast vond hij het niet interessant genoeg. Er waren genoeg ‘ernstige beroepen’. Hij studeerde wiskunde en werkt als informaticus. Nu is hij een andere mening toegedaan, maar hij heeft geen spijt omdat muziek een prachtige hobby is. Wiskunde en muziek hebben meer met elkaar te maken dan we eigenlijk beseffen. Muziek is zoeken naar evenwicht, net als in de wiskunde. Curves en gulden snedes kwamen ook van pas als hij klavecimbel speelde. Omdat dit instrument weinig mogelijkheden biedt om zacht of hard te spelen en geen pedalen heeft, is timing heel belangrijk. Wiskunde dus.
Paul heeft veel opgetreden. Zeer goede herinneringen heeft hij aan zijn eindexamen als jazzpianist. Er werd een concert georganiseerd in de feestzaal van Academie Berchem voor vrienden en familie.
Hij stichtte het groepje ‘Pianississimo’ samen met een vriend uit Wilrijk die poëzie bracht. Dat werden dan Paul, Pieter, piano , poëzie en proza: allemaal p’s … pianississimo.  De eerste keer dat er geld in het laatje kwam na een optreden was wel speciaal. Na een gezellige maaltijd was het geld al op, maar dat kon de pret niet bederven.

Hoeveel diploma’s hij heeft, weet Paul eigenlijk niet. Positieve ervaringen zijn er met hopen. In de les klavecimbel bij Ronny Plovie hadden verschillende leerlingen van de groep ongeveer hetzelfde niveau. Ronny nam eens zijn eigen klavecimbel mee, zo kon er een dubbelconcerto van Bach worden gespeeld. Van twee klavecimbels kwamen er drie, samen met een strijkersensemble.  En ja hoor: Bach heeft ook een concerto voor vier klavecimbels. Dus werd er geëxperimenteerd met vier klavecimbels. De opvoering van dit muziekstuk was een hele onderneming waarvoor veel meer logistieke tijd dan opvoeringstijd nodig was. De klavecimbels moesten immers naar de plaats van uitvoering geraken en in de bestelwagen van Ronny was er maar plaats voor twee instrumenten. Een dubbele rit dus en vier klavecimbels om te stemmen. Dit voor een muziekstuk dat nauwelijks tien minuten duurde. In ieder geval een unieke kans om dit als amateurs te kunnen meemaken. Paul wil dan ook van deze gelegenheid gebruik maken om Ronny Plovie te bedanken, die dit toen heeft weten te realiseren.

Paul heeft ook fijne herinneringen aan een jaarconcert van het harmonieorkest ‘De Scheldezonen ’ van Hoboken. Hij heeft toen als solist gespeeld in de Singel voor een publiek van 800 man! Op voorhand was hij heel zenuwachtig, maar gelukkig viel deze stress weg eens hij op het podium stond. Spanning bouwt op in de voorbereiding, voldoening komt erna en dat compenseert.
Zijn eindexamen kamermuziek bestond onder andere uit een stuk waar hij meer dan een jaar aan gestudeerd had, de eerste Brahms-sonate voor cello en piano. Hij speelde dit samen met zijn leraar, die de cello bespeelde. Dit was echt een feelgood-concert voor hem.

Vorig jaar heeft Paul meegedraaid als pianist in een theaterstuk ‘Koken met Elvis’, wat weer een andere ervaring werd. Synchronisatie en interactie met acteurs waren belangrijk.
Toen Paul 25 jaar getrouwd was, werd er natuurlijk ook een concertje georganiseerd. Aan een bepaald muziekstuk voor piano heeft de ganse familie meegedaan. Het was een ‘six-mains’: 3 pianisten tegelijkertijd naast mekaar aan de piano dus. Het stuk evolueerde van gemakkelijk niveau naar moeilijk in tien korte delen. Zijn vrouw, schoonbroer en zoon, allen zonder noemenswaardige piano-ervaring, begonnen. Naarmate het stuk vorderde, ging de ene muzikant weg om plaats te maken voor een andere. Het stuk eindigde met de meer beslagen pianisten uit de familie: zijn schoonzus, zijn dochter en hijzelf.
Negatieve ervaringen heeft Paul eigenlijk niet. Ook merkt hij niet veel evolutie in het muziekonderricht, muziek blijft muziek. Ook tussen de verschillende Academies merkt hij weinig verschil. Veel hangt af van de leerkracht. Hij heeft geen advies aan het DKO, wel een verzuchting:  Bij het einde van een cyclus kan je niet echt verder met je instrument. Veel leerlingen zitten met dit probleem. Ze willen nog graag verder, maar hiervoor is niets voorzien. Hij hoopt dan ook dat de overheid daarvoor iets kan organiseren zodat dit wel kan. 

Paul heeft ook goede raad voor mensen die net aan een opleiding begonnen zijn. Het is heel belangrijk dat je iemand hebt die naast je staat op momenten dat je zou willen opgeven. Iemand die je kan aanzetten om door te gaan.  ‘Hou vooral vol’ is zijn devies, ‘je krijgt later veel voldoening terug, als je ermee stopt, krijg je later gegarandeerd spijt’.

50 jaar DKO wis je niet zomaar uit, en daarom zijn wij blij dat Paul tijd heeft vrijgemaakt om hierover te praten met ons. We wensen hem nog veel succes en als hij 80 jaar oud is hopen we dat er weer een interview (en een concertje) plaats kan vinden, met nog meer anekdotes en ervaringen.

Bedankt, Paul!